Сайхан байх сайхан, муухай байх муухай

Ажилтай байх сайхан

Ажилгүй байх сайхан

Унтах сайхан

Унтахгүй байх сайхан

                     Зарим зүйл сайхан

                     Бүх зүйл сайхан                

Ажилгүй байх муухай

Ажилтай байх муухай

Унтах муухай

Унтахгүй байх муухай

                    

                     Зарим зүйл муухай

Харин бүх зүйл муухай биш энэ бол миний цонх.  

Урсах ч сайхан, сөрөх ч сайхан. 

Бодлогын уялдаа

Макро эдийн засгийн бодлогын уялдааны талаар эдийн засагчид ихэнхи тохиолдолд зөрүүтэй байр суурь баримталсаар ирсэн. Бодлогын өөр өөр хэрэгсэл, зорилтын өөр байдал нь эдийн засагчдыг ингэж өөр байр суурьтай байлгахад хүргэдэг нь нууц биш юм. Гэхдээ ямар нөхцөл байдал, цаг үеэсээ хамааран макро эдийн засгийн бодлогын уялдаа яригдах нь зөв ойлголт бөгөөд Монгол улсын хувьд төсөв мөнгөний бодлогын уялдааны асуудал өнөөдөр хүчтэй сөхөгдөөд байна.

Нөхцөл байдлын суурь - I хэсэг

Монголын санхүүгийн системийн бүтцийн судалгааг сүүлийн сар гаруй хугацаанд хийж байгаа бөгөөд судалгааны зарим нэг хэсгийг блогтоо нийтэлэхээр шийдээд байна. Санхүүгийн системийн эрчимжилтээс үүдсэн эдийн засгийн хүчтэй өсөлт эдийн засагт ажиглагдаж эхэлсэн тул энэ төрлийн бүтцийн судалгааг ултай хийх нь цаашдын нөхцөл байдлын гол суурийг танин мэдэхэд тустай.

Хэт халалтаас хэт эрсдэл рүү

Энэ удаагийн судалгааны ажлаар Монголын эдийн засаг дахь халалтын тухай товч байдлаар шинжлэхийг зорьсон бөгөөд бодит эдийн засаг дахь дүр зураг хийгээд, хэт их эрсдэлийг дагуулж буй асуудлуудыг гаргаж ирэхийг зорьсон ба тоон шинжилгээ болон анализ байдлаар үр дүн гаргахыг оролдсон. Монгол улсын өнөөгийн эдийн засгийн байдлыг макро эдийн засгийн индикаторууд дээр түшиглэн гарган ирж, сүүлийн жилүүдэд эрчимтэй хөгжиж уул уурхайн салбарын эрчимжилтээс хамаарсан их өсөлтийн нөлөөг харьцуулан гаргаж ирээдүйд үүсэж болзошгүй асуудалд анхаарал хандуулах хэрэгтэйг сануулсан болно.

Зөв бодлого хөгжлийн баталгаа

Дэлхийн  эдийн засгийн тоон мэдээг тогтмол мэдээлж байдаг  tradingeconomics вэб сайт дээр Монголын эдийн засгийн тоон мэдээг харуулдаг болсон, 2007-2009 оны хооронд үргэлжилсэн дэлхийн санхүү эдийн засгийн хямралын нөлөөний Азийн улсуудын талаарх тайланд Монголын тухай тусгагдсан, Bloomberg, CNBC, CNN зэрэг дэлхийн нэр нөлөө бүхий телевизүүдээр Монголын эрхэмүүд ярилцлага, сурталчилгаа хийж буй зэргээс харахад  Монгол улс шилжилтийн гэх тодотголоо орхиж эрчимтэй хөгжиж буй орон гэх талбарт хамрагдаж хавтгай дэлхийн нийтийн тавцанд өөрийн эдийн засгийн байр сууриа илэрхийлэх хэмжээнд хүрсэн байна. 

Уралдааны нохой

Цэнгэлдэхийн хоёр талаар алив ээ хурдал хурдал гэж хашгирч байна. Урд минь модон туулай харагдаж байна. Би түүний хойноос тэр миний хойноос. Би түрүүлж байна. Түрүүлсэн хойноо яах аа би мэдэхгүй гагцхүү урагшаа харайж байна бариа гэж байна уу ер нь. Би илүү хурдан байх ёстой би хамгийн хурдан нохой. Миний харайлт дэлхийн эргэлтээс хурдан байна гэхдээ удахгүй (>27) дэлхий надаас хурдан болно гэдгийг миний үүрний урдуур явах хөгшин нохойг хараад мэдэж авсан юм. Би бол уралдах л үүрэгтэй намайг цэнгэлдэхэд ирэхэд уралдах зам, хүзүүвч, тор, модон туулай бүгд бэлэн байна зөвхөн уралдах л үүрэгтэй. Замаас гарч огт болохгүй үнэндээ би хэзээ ч замаас гарч байгаагүй болохоор энэ тухай би сайн мэдэхгүй.

Би хэний төлөө уралдаж байгаагаа мэдэхгүй үүнийг гөлөг байх үедээ харсан гэхдээ ойлгоогүй. Учир нь би ойлгох завгүй харайж байгаа уралдааны нохой

+1 толгой дээгүүр

Хөгжлийн тухай яриаг хүн төрсөн цагаасаа эхлэн сонсоод, яриад, эцэстээ дахин сонсоод ууршдаг болов уу. Хөгжлийг томруулан улс орон, дэлхий нийтийн талаас, жижигрүүлэн басхүү жигнүүлэн хувь хүн талаас нь авч үзэж олон олон онолизм(хэт их онолдохыг хэлэх миний үг) даган мөрдөх зөвөлгөө, зааваруудыг талаар нэг, шалаар нэг хэвлэж ховложээ. Хувь хүнд "Баяж, баллаж өг, Мөнгийг уутал, Мөрдөлгөөг л даг, Залбир, Сүсэглэ, Итгэ" гээд арай л дэндсэн хөгжил рүү зүтгэнэ өөрөөр хэлбэл шинжлэх ухаанаас шидийн ухаан нь илүү гэдэгт гараа өргөцгөөё гээд дуулалдана.

Зарлал-2

Саяхан хөдөө гадаа яваад сайхан амраад ирлээ. Ажил төрөл их сайхан бөөгнөрсөн байна даа. Миний бие хугацааны цувааны шинжилгээ нэртэй сургалтыг 7 сарын 27 оос 8 сарын 04 хүртэл 8 хоногийн хугацаанд зохион байгуулсан ба сургалтанд 10 гаран хүүхдүүд хамрагдсан. Сургалтын үр дүнг тайлагнахад арай эрт байна. Энэ удаад сургалтын 2-р ээлжийг хичээллүүлэх төлөвлөгөөтэй байгаа бөгөөд сонирхож буй хүүхдүүд "Зарлал" пост уншаад миний email хаяг болон утас холбогдож руу бүртгүүлээрэй:

Сургалтыг эхлэх хугацаа болон бусад зүйлсийг бүртгүүлсэн хүүхдийн тооноос хамааруулахаар төлөвлөж байна.

Бусдын төлөө зүрх

Өнөөдөр фэйсбүүк-длээ тэгсэн шээр(share) дээр нэг нь "хэн түмний төлөө зүрхээ цохилуулна тэр чухамдаа аугаа юм" гэсэн юм бичсэн байх юм. Хүмүүсийн зүрх үнэхээр бусдын төлөө цохилдог болов уу гээд л бодлоо. Ер нь бол бусдын төлөө гэсэн сайхан сэтгэл мэтгэл гээд л олон зүйл хүнд байх нь нөгөө хүнийг сайхан гэдэг категори луу оруулдаг юм байна гэж бодлоо.

Зарлал

За зуны өдрүүдийг зугаатай халуун өнгөрүүлээд байна даа(Амраад л бас дахин амраад л жаахан залхаж байвч бас л амраад л).

Хэд хоногоос бодож бодож их сургуульд суралцах хугацаандаа зах зухаас нь ойлгох гэж оролдож байсан зүйлсээ бусад хүмүүстэй хуваалцах санааг өвөрлөв. Өөрөөр хэлбэл Экономикс болон эконометрик(Financial Time Series)-н талаар сургалт зохион байгуулах юм. Энэхүү санаа нь өөртөө хоёр дэд санааг давхар агуулна.(Нууцаа дэлгэв).

Нэгдүгээрт: "Аливаа зүйлийг бататган ойлгох төгс хэлбэр бол бусдад багшлах юм" Жон Голсуорси

буюу багшлах сэтгэлзүйн талаар бодол санаатай болох болон өөрөө бататган сурах болон суралцагчийн сэтгэлзүйг таних-д оршин байгаа.

Төсвийн бодлогын эдийн засагт үзүүлэх нөлөөллийн талаархи судалгаа

Сүүлийн жилүүдэд явагдаж буй эдийн засгийн эрчимтэй өсөлт, ирээдүйн эерэг чиг хандлага нь Монгол улсыг Их хөгжлийн гараан дээр ирсэнийг илтгэж байна. Иймээс эдийн засгийн зөв оновчтой алс хэтийг харсан ухаалаг бодлого зайлшгүй хэрэгтэй байна. Ялангуяа төсөв сангийн бодлогын нөлөөлөл түүний эдийн засагт үзүүлэх нөлөөллийн сувгуудыг танин мэдэх зайлшгүй шаардлагатай.

Аливаа улсын засгийн газар нь төсвийн орлого, зарлагаараа дамжуулан урт болон дунд хугацаанд эдийн засгийг тогтвортой байлгах, өсгөх макро эдийн засгийн суурь байдлыг хангахад чиглэдэг ба мангийн бодлого нь нэг талаас орлого бүрдүүлэх, нөгөө талаас зарлагаар дамжуулан хөрөнгө оруулалт хийх, бараа таваарын худалдан авах, нийгмийн халамжийг санхүүжүүлэх, нийт эрэлтийг урамшуулах зэрэг макро эдийн засгийн гол асуудлуудыг хамардаг.

Засгийн газрын хэрэгжүүлж буй сангийн бодлого нь макро эдийн засгийн суурь хөгжил, иргэдийн амжиргааны баталгаат байдал зэрэгт түлхүү анхаарч байна нөгөө талдаа эдгээр бодлого нь хэт их үрэлгэн нүсэр бүтцээр явж байгаа нь эргээд эдийн засагтаа сөрөг хамааралыг авч ирэх ч магадлалтай. Ялангуяа хөгжиж буй орны хувьд үнийн тогтвортой байдал, эдийн засгийн тогтвортой байдал нь хамгаас чухал бөгөөд үүний төлөө мөнгө, сангийн бодлого уялдаж байх ёстой.

Суурь зарчим

Шинжлэх ухааны хүрсэн ололт амжилтын ач буянаар би энэ блогыг хөтлөн, та уншиж сууна. Тэгвэл шинжлэх ухаан яагаад өнөөдрийн өндөрлөгт хүртэл хөгжиж чадав аа?. Гоц ухаант өтгөсийнхөө ачаар уу, уйгагүй хичээн зүтгэх мэргэдийнхээ ачаар уу? эсвэл угаасаа л хөгжих ёстой юу?. За ямартай ч хөгжсөөр л ирсэн цаашид ч хөгжих болно.

Олонхи

Телевиз асав. Биллбоардын топ 10 дууг танилцуулна 10-р байрт Katy Perry ...... 9-рт, 8-рт, ... хөтлөгч маягтай нь аргагүй нь ингээд энэ долоо хоногийн chart-г ..... дуугаараа тэргүүлжээ хэмээн гарлаа. Өдөр нь хэсэг найзуудтайгаа уулзтал тэр биллбоардын тэргүүлсэн дууг ярилцан зарим нь бүүр аялах чимээ алдана. Чи наад дуугаа хэзээ сураа вэ? гэвэл битгий хөдөөрөөд байгаарай энэ чинь биллбоард штэй хэмээн бараг л уулга алдана. "Тусгай салаа" гэдэг кино айл болгоны хойморт орой болгон заларна бараг л хүн бүхэн Дэндэвийн дуу буюу уулын буууг нь ууурамдана гээд дуулна бүгд гоё дуу хэмээн дуу алдан дуулна, энэ дуу надад лав таалагддаггүйн гэхээр нүд нь орой дээрээ гарна. Ууг нь бол Дэндэвийн дуу миний сонссоноор 2 жилийн өмнөөс дуулагдаад ирсэн юм байна лээ лдээ гэхдээ кино гарахаар нэрд гарсан юм байна лдаа. Эндээс үзэхэд нийтийн юм гэдэг нийтийн дуу шигээ өргөн агаад олонхи байдийн байна лдаа.

Эхлэл(Хоёрдугаар хэсэг)

Их сургуульд суралцах хугацаанд ойлгох ёстой зүйлсийн жагсаалтыг гаргаад өгвөл тун амар байхсан гэж би 3-р курс-тээ боддог байлаа. Жишээлбэл их сургуульд суралцаж дуусаад аймар лаг ажил хийгээд ээж аавыгаа тултал жаргаах(тултал гэдэг үгийг би өөрөө ч ойлгохгүй байна), 3 жил лаг ажиллаад дэлхийн шилдэг их сургуулиас тэтгэлэг авч сураад эргэн ирээд нэр хүндтэй мундаг эдийн засагч болох гэх мэт нь их сургуульд ойлгосон зүйлсийн бодит гарц юм болов уу гээд л бодоод л байлаа.

Булантай дугираг

Бусад хүний хийж буй зүйлийг ашиггүй, дэмийг гайхах атлаа цагаа болохоор магадгүй чиний зөв байж гэж хэлэх ,,,,, байх юм. Чиний бодол чамдаа зөв, миний бодол наддаа зөв гээд нэгэн замаар зүтгэж байгаад өөр нэг хүнтэй таараад өөрийн нь бурууг мэдээд гэмших нэгэн байх юм. Үхтэлээ үүнээс өөр зүйл хэрэггүй гэж хэлж байсан атлаа өчигдөр л үүний хэрэггүйг ойлголоо гэх нь байна. Хамгийн буруу зүйлсээс хамгийн зөв зүйлсийн учрыг олж, учгийг тайлах хүн байх юм.

Өөр хүн 2

Бодлоо үйл болгох чадвартай хүмүүс энэ дэлхий дээр олон байдаг болов уу цөөн байдаг болов уу? Ер нь бол тоо нь чухал биш лдээ гэхдээ.... өөр.

Эхлэл(Нэгдүгээр хэсэг)

Одоогоос яг долоон жилийн өмнө Монгол улсын Их Сургууль түүний дотроос Эдийн засгийн сургууль гэдэг их айлын гишүүн болохоор сэтгэл шулуудаж байсныгаа бодоход хэдийнээ төгсөн гарах цаг минь хаяанд иржээ.

Татварын эрсдэлийн тухай эссэ

Мөөгий, Болдоо 2-н бичсэн татварын эрсдэлийн тухай эссэг орууллаа. Санаа нь их өргөн цаашид эргэцүүлэл хэлбэрээр бичиж өргөжүүлбэл нилээд зохимжтой санагдаад байгаан.

Махны үнийн судалгаа

Жил болгоны энэ үед инфляцийн үнэ огцом хөөрөгдөж 20-30 давж байдаг ба түүний шалтгаан нь хүнсний бүтээгдэхүүн тэр дундаа махны үнэ байдаг билээ. Харин энэ жилийн хувьд инфляци буурч 5,5 байгаа нь талархууштай ч махны үнийн асуудал ингээд тогтохгүй нь лавтай. Болдоо Мөөгий бид 3 махны хэрэглээний үнийн индекс динамик шинжилгээ хийх замаар судалж, эдийн засагт үзүүлэх нөлөөг тусгасан шилжилтийн загвар байгуулсан бөгөөд бидний судалгаа нь онолын шинжтэй боловч, зарим нэг талаар практикын зүйлсийг хөндөх оролдлогуудыг хийсэн.

Хөдөлмөрлө

Дайснаасаа бүү ай сайн даа л чамайг ална

Нөхрөөсөө бүү ай сайн даа л чамаас урвана

Харин хийж бүтээхгүй, ахиж дэвшихгүй, хөдөлмөрлөхгүй байгаагаас л хамгийн ихээр айх хэрэгтэй

Санхүүчийн мэргэжлийн ёс зүй

Бидэнд өнгөрсөн оны 2-р улиралд Ц.Аюурзана багш минь "Санхүүчийн мэргэжлийн ёс зүй" хэмээх хичээлийг орсон нь санхүүгийн утгыг тайлах миний аялалыг даль жигүүр, чиглэлтэй болгосон аугаа хормууд байсан гэж би боддог.

Бодол байхуй, эс байхуй

Бодол гэдэг хүнийг удирдаж уурлуулж, инээлгэх тасралтгүй үргэлжлэх урсгал гэж бид ойлгодог. Тэрхүү урсгал дунд тарчлан зовох нэгэн байхад тансаглан жаргах бас нэгэн байх. Эд бүгдийн хэмжүүр нь цаг хугацаа агаад хором хормоор урсгалыг өөртөө эсвэл өөр нэгэн зүйлд шингээн уусгах мөнхийн уусгуур гэлтэй. Угтаа бодол гэдэг тасралтгүй үргэлжлэх мөн чанартай зүйл биш ажээ.

Өөр хүн 1

Хүн болгон өөр боловч бүүр өөр хүмүүс байх ажээ. Аж амьдрал, бодож сэтгэх гээд л цаанаа л өөр хүмүүс байх юм. Ертөнцийг үзэх философи, амьдралын өнгө аяс зэрэг нь өөр улсуудыг улам ч тодотгон харуулна.

Ойлгох чадвар

Миний хувьд их сургуульд орохоосоо өмнө, орсныхоо(3 курс хүртлээ) дараа дунд сургуулийн хүүхдүүдэд математик, анализ заадаг байсан бөгөөд энэ нь хүмүүстэй харилцах өөр нэгэн өнцөг байсан юм. Хүүхдүүдэд математикыг ойлгуулах энгийн хялбар бөгөөд хурдтай аргуудыг заахыг оролдож бүтэх бүтэхгүйтэй л байсан. Гэхдээ хичээл зааж байхдаа ойлгох чадвар юу юунаас илүү хэрэгтэй гэдгийг ухаарсан юм.

Та бод, Би бас бодож байна

Бодлоо ажигла, таны үг болон илэрдэг
Үгээ анзаар, таны үйлдэл болон харагддаг
Үйлдлээ хар, таны зуршил болон хэвшдэг
Зуршлаа таньж мэд, таны зан чанарыг бий болгодог
Зан чанар тань, таны хувь тавиланг бүтээдэг

Хувь тавилан бол таны бодол буюу

Дурсах нь

Өнөөдөр тэнхимийн эрдэм шинжилгээний хуралаа үзэн суух хооронд толгойд олон зүйл бодогдож байх юм. Мөөгийтэйгөө хамт 2-р курсдээ "Долларжилт" сэдвээр судалгаа хийж 122-тоотод илтгэл тавьж байснаа,

Q&A

Эдийн засгийн зарим нэг чухал асуултанд Монголбанкны зүгээс хариулсан хариултуудыг хүргэж байна. Та ч бас эдийн засгийн талаар Монголбанкнаас асууж тодруулах зүйл байвал asuu@mongolbank.mn гэсэн цахим хаяг руу илгээж асууж болно.

Банкны секторын зээл түүнд эзлэх чанаргүй зээлийн судалгаа

Монгол улсын санхүүгийн салбарын бараг 95%-г банк дангаар бүрдүүлдэг нь шилжилтийн эдийн засагтай орнуудын нийтлэг жишээ ажээ. Санхүүгийн системийн хувьд дан ганц салбараас тогтох санхүүгийн гүнзгийрэл явагдахад сөргөөр нөлөөлдөг тухай levine ба King(1981) нарын судалгаа харуулсан байдаг.

Халуун Мөнгө

Сүүлийн үед Hot Money буюу Халуун Мөнгө гэгчийн тухай их багагүй ярилцаж байгаа учир энэхүү нийтлэлээрээ уг асуудлыг хөндөхийг зорьсон болно. Hot Money-н олон улсын нэгдсэн лавлах болох Investopeadia-аас утгыг тодорхойлсныг үзвэл: Санхүүгийн зах зээл дээр мөнгөн урсгал нь аль боломжит өгөөжтэй газар луу урсан байдаг ба хөрөнгө оруулагчид богино хугацаанд өндөр өгөөжийг хүртэхийг үргэлж эрмэлзэж байдаг ба бага зээлийн хүү бүхий орноос өндөр зээлийн хүү бүхий орон хооронд богино хугацаанд хэт олзны хойноос хөөцөлдөн хөрөнгө оруулалтын хүчтэй урсгал бий болгох үзэгдэл юм. Санхүүгийн энэ шилжүүлэг нь тухайн улсын валютын ханшинд хүчтэй нөлөөлж улмаар төлбөрийн тэнцэлд тодоор ажиглагддаг гэж тодорхойлсон байна.

Даралт

Даралт ихсэх гэдэг өвчний нэрийг би төрөхөөсөө эхлээд мэдэх болсон юм байна. Миний эргэн тойрон тийм их даралттай хүмүүс байсан уу гэвэл үгүй. Гэхдээ Монголчуудын өвддөг голлох өвчний нэг нь цусны даралт учраас л би мэддэг болсон байх лдаа. Ер нь ч манай ард түмэн байж байгаа нь л цаанаа градус өндөртэй энэ нь уг өвчнөөр өвдөх магадлалыг өгсөдөг гэсэн судалгаа ч хийж болмоор. Даралт өндөр байхаас илүүтэй өндөр даралтандаа дасах гэдэг нь бүүр хэцүү өвчин байдаг гэж эмчээс сонслоо. Ммм бодох л асуудал ихэнхи хүмүүс өндөр даралтаа мэдэхгүй явж байгаад цус харвах гэгч аймшгийг мэдэрдэг гэнэ шүү.

Согтуу(шүүмж)

Бидний нийгэм согтуу зүйлийг үнэхээр үзэн ядна. Гудамжинд хэвтэх согтууг хараад хөгийн архичин үнэр танар авах зүйл алгаа хэмээн ам хамраа даран одно. Нээрээ л муухай ажээ. Гэвч надад нэг асуулт байна лдаа. Хэрвээ бидний амьдарч буй нийгэм өөрөө согтуу бол яанаа угтаа бид чинь дээр ярьсанаар согтуу зүйлд үнэн дургүй гэтэл нийгэм маань өөрөө согтуу бол яах уу "ардын зүйр үг лугаа сохрын газар сохор, доглонгийн газар... байхаас аргагүй болох уу миний тайлбарлаж чадахаар бол өрөөн дотор 10 хүн байлаа 9-н хүн нь зэрэг унгас алдлаа(гэдэсний мухраас гарах эвгүй үнэр) тэгвэл үлдсэн нэг нь хий л хамраа даран худлаа инээнэ гэсэн үг үү.

Яагаад сурах ёстой вэ?

Өнөөдөр Монголын боловсролын тогтолцоо ёстой хэрэг алга гэх мэтийн яриаг та сонсож байсан уу. Би лав залхтлаа сонсож сүүлдээ өөрөө ч ингэж ярьдаг болжээ, тэрийгээ өнөөдөр л мэдлээ. Ийм муу сургалттай газар сураад яахын, толгой тархитай, хэл устай бол гадаад дотоодын олон тэтгэлэгээр чанартайд суух өргөн боломж байна. Гэхдээ энэ ярианд нэг айхтар юмыг гээгдүүлж байна. Энэ бол хамт олон мөр зэрэгцэн ажиллаж амьдарч тэмцэх андууд билээ. Хүн бол нийгмийн амьтан гэж хэн ч билээ, лав л мундаг нөхөр хэлсэн байдаг өөрөөр хэлбэл төлөвшил, хүн шиг байх ухааныг хамт олон, санаа нийлж сархадыг ч хүртэл амтархан хүртдэг нөхдүүдээс л сурна. Ер нь дунд сургуулиа төгсөөд гадаад руу сургууль соёлд явах нь хувь хүн талдаа сөрөг нөлөөтэй байж болохыг олон жишээгээр баталж чадах байна. Гэхдээ мэдээж бүгд тийм байдаг гэж туйлширах бол өөр асуудал. Нийгэмшил буюу хүмүүсийн дунд өөрийн бодит харилцаан дээр тулгуурлан амжилтыг олох, амьдралын шийдлийг зөвөөр сонгон амьдрахад хүний төлөвших, төлөвжих гол нас буюу оюутан нас хамгаас чухал юм гэдгийг би лав одооноос эхлээд дэмжиж байгаа. Яагаад ч юм төгсөхөөс сонин санагдаад байгаа учраас энэ нийтлэлийг бичсэн ч юмуу эсвэл ... байх лдаа. Гол нь сурна гэдэг төлөвших гэдэг үнэт зүйлийг олж авахаар тэмцэх алтан хугацаа юм хэмээн ойлгов. Үнэндээ их сургуулиас сурсан зүйл их биш ч оюутан ахуй насны найзуудаас сурсан зүйл амьдралдаа баримтлах ухаалаг зарчмуудын суурь юм байна.

Математикын бодит байдал

Математик бол шинжлэх ухааны хаан хэмээн ярьдгийг бид бүгд мэднэ. Одоогийн байдлаар математик бидний амьдралаас 400 орчин жилээр түрүүлж хөгжиж байгаа гэх онолын өгүүлбэрийг сонсож байлаа. Бидний амьдралд хамгийн их хэрэглээтэй шинжлэх ухаан бол математик билээ. Гэхдээ бидний ихэнхи маань математикаас айдаг үүний нэг илрэл нь тоо сайн боддог хүнийг бүгд ухаантай гэж бодно. Математик тэр дундаа функц, функцийн анализийг бол за бараг дунд сургууль, их сургуулийн 2-3 курс хүртлээ бодно, ойлгоно, манарна, сүүлдээ мартаж санаа амарна. Бидний мэддэг ихэнхи функциуд шугаман эсвэл тасралтгүй диффренциалчлагддаг нэг сайхан гөлгөр муруй байдгийг та бүхэн санаж байгаа байх. Тэгвэл бидний харилцааг ямар функциар илэрхийлэх вэ гэдгийг загварчилах гэж бүхий л үеийн загварчлагчид үзээд одоо хүртэл бодит шийдлийг олохгүй л байна. Одоогоор байгаа хамгийн амжилттай байгаа нь Сиддарта Гаутама, Есүс, Мухаммед нарын загвар болов уу. Гэвч төгс биш. Тоон талаасаа олохгүй байгаа учир статистикын шинжлэх ухааны үүсгэж давталт, хэлбэлзэл, харьцаагаар нь магадлал тооцох аргазүйг боловсруулж түүнийгээ нийгмийн шинжлэх ухааны салбаруудтай hybrid маягаар хөгжүүлж шинжилгээний аргачилалуудыг боловсруулж байна.(Бидний мэдэх нь эконометрик байхаа). Гэвч нэг л болохгүй л байна. Эндээс үзэхэд энэ талаар нэг ч онол боловсруулаагүй миний бие зүрхлэн дүгнэлт хийхэд хүний харилцааг загварчлах нь боломжгүй бөгөөд тэдгээрийн нийтлэг шинж дээр тулгуурласан загвар боловсрууллаа ч төдий л үр дүнд хүрэхгүй учир нь аливаа гэнэтийн шокууд нийтлэг биш байдагтай шууд холбоотой. Бид бодитой юм гэхээр тоог шаарддаг хамгийн энгийн жишээ дүн байна A(90<) гээд л A бол аугаа F бол адгийн гэх байдалтай. Эдийн засаг өслөө гэхээд бодитой ярь яг хэдэн хувиар ямар тоогоор гээд л дээр бодсоноор бол бодитой бус байтал хамгийн бодитой юм тоо болоод байх шиг. За би нээх делимма болгох гэсэн санаа алга гол нь харилцаа итгэл, үнэмшил гэдэг орчны хувьд(local) явж явж хамгийн бодитой болов уу. Ер нь бол global бодитой зүйл гэж хэзээ чбайхгүй учир нь хугацаа гэдэг өөрөө өөрчлөгдөх шинж чанартай

Жижиг боловч том санаа агуулсан судалгаа

Юун түрүүн хэлэхэд энэхүү судалгаанд миний бие оролцоогүй бөгөөд судлаач найз Д.Мөнх-Эрдэнийн хийсэн судалгаа юм. Зарим нэг хүмүүсийн хүсэлтээр энэхүү судалгааг тавьлаа. Нөгөө талаас судалгаа энэ тэр татаж байгаа хүмүүс comment өгч санал бодолоо хуваалцаж байвал цаашдыг үйл ажиллагаанд ихээхэн хэрэгтэй байгааг тэмдэглэн хэлэх нь зүйтэй гэж бодож байна. За та бүхэнд амжилт хүсэе.

МУИС20101003

Залуу

Нялх балчир байхаасаа амьдралаа элээн дуусах хүртлээ бодол санаа гэдэг үргэлж хувьсаж шинэчилж байхгүй бол амьд хүүрээс юугаар ялгаа байх вэ? гэдэг мэргэн үгийг учир мэдэх хүмүүсээс сонсож байлаа. Цаг хугацааны өмнөх мөчүүдэд хийх хэрэгтэй гэж бодож байсан зүйлсээ одоо цаг дээр хийгээгүй бол ямар байдаг тухай өөрийн биеэр мэдэх билээ. Бодолоо санаагаа шинэчлэх шинэ байлгаж чадахгүй аваас түүнийг хөгшин хүн гэдэг биз дээ. Тиймээс залуу, эрч хүчийг өөртөө хуримтлуулж шинэ байя гэвэл төлөвлөсөн, төсөвлөсөн зүйлсээ биелүүлж сурах хэрэгтэй Залуусаа

Жимс олон ч, түүж авах нь цөөхөн

Хүн гэдэг амьтан олон газраар явж олон хүнтэй харьцаж арга эвээ ололцох ухаанаас эхлээд адгийн амьтан ч болох магадлалтай өргөн агаад осолтой замаар явдаг ажээ. Харин гэвч аз болж урьдын мэргэд явсан замын тухай уулзсан хүмүүсийнхээ тухай ном, билэг сургаал гэгч гайхамшигуудыг хойчийн бидэндээ үлдээж алдаа нь давтагдахгүй амжилтыг нь ахиулах алтан дүрмүүдийг мутарлажээ. Гэвч хүн болсон хойно алдах л жамтай, зарим нэг маань алдаж онож л явна: ургашгүй тэнэгээсээ болсон нэгэн байхад хэтэрхий ухаан (заль мэх) давилуун зангаар хөнгөн хуумгай хандсан нь ч байна. Гэлээ гэхдээ ертөнцийн жам нэгэн голдирготой тул бүх зүйлс цагийн аясаар алдаа оноог элээн одох болно. Бага байхад ном их уншсан хүн төлөвшил нь арай л ондоо байдаг гэж учир мэдэх хүний амнаас сонсож байлаа. Одоо бодоход үнэн ч юм шиг. Мэдээж тооны олон нь чухал бус тэвчээрийн болоод сонирхолын олон нь чухал биз. Би багадаа О.Цэндсүрэн гуайн "Халуун Салхи" номонд орчихоод шөнө унтаж чаддаггүй зовж л байлаа. Уншсан зохиолуудын баатрын амьдрал, тэдгээрийн зан араншин, үйл хөдлөл нь ертөнцийн амьдралаас санаа авсан болохоороо үнэнд ойр, санаа авууштай, саатаж болгоомжлууштай байдаг нь уншсан хүнд нэгийг ч болтугай ойлгуулж ухаанд нь оюуны бяр нэмдэг биз.

Мэдээ мэдээллийн хэмжээ ихсэж, агуулга багасч байгаа(би хувьдаа хэрэгцээгүй мэдээлэл ихсэж хэрэгцээтэй мэдээлэлүүдээ дарж байна л гэж ойлгоод байгаан гэхдээ миний л бодол л доо нөгөө талаас логикын хуулиараа агуулга хэмжээ 2 чинь урвуу хамааралтай байдаг байхаа) энэ үед өөрийн амьдралын хэмнэлдээ тус болохуйц мэргэн ухааныг олж авах хэрэгтэй. Аар саар зүйлсэд алтан цагаа үрж байгаа нөхдүүд сүүлийн үед олон тааралдаад л байна, мэдээж залуу нас хөгжилтэй хөөртэй байх нь зөв, би ч өөрөө тийм байхыг хүсдэг гол нь хугацааны агшинг зөв хувиарлах л асуудал урьд би энэ тухай блог дээрээ бичиж л байсан" Эндээс уншаарай" , мөн зөв газар зөв хүмүүстэй уулзах ухаан гэж томоостом ухаан байдаг юм байна, Исаак Ньютоны хэлсэнээр -"Би өөрөөсөө илүү хүмүүсийн нуруун дээр сууж буй учир илүү алс холыг харж чаддаг" гэж чухамхүү бид нарын ярьдагаар шаал өөр хүмүүстэй байх бас л шаал өөр шүү.

Ялангуяа эдийн засаг, санхүүгээр сурч байгаа хүмүүс бол Ц.Аюурзана багшийн хэлдгээр харилцааны мэргэжилтэн байж компаний үнэт зүйлсийг хэрэглэгчийн үнэт зүйлстэй нягт уялдуулж санхүүгийн тэрхүү харилцаанд оролцож байгаа бүхий л талуудын ашиг сонирхолыг харгалзан тэдгээрийн торгон үзүүр дээр үйл ажиллагаа явуулдаг хүн байх ёстой гэдэг нь мэргэн ухаантай нэгэн байхаас өөр аргагүй болгож байгаа юм. Мэргэн ухааны эх булаг бол мэдлэг, мэдлэгийн чинадаас шүүсэн билэг ухаан бөгөөд эдгээрийг цуглуулахад насыг бүү хайрла гэж Эрдэнийн сан Субашид-д өгүүлсэн байдаг. Гэвч мэргэн ухааныг жимс лугаа зүйрлэвээс тэдгээрийг түүж, амтлан таашаах нь цөөн ажээ. Магадгүй энэ нийтлэлийг уншсан та жимсийг махран түүгч нэгэн байж болно, гол нь цэвэрлэж угааж идэх ээ мартав аа.

Мэдлэгээ мэргэн ухаан болгох хэрэгтэйн байна

Их сургуульд суралцах хугацаандаа цагийг үр бүтээл муутай өнгөрүүлж байсны хар гай жижиг зүйлээс том харагдаж байна даа. Би мэдлэгийн тухай энд ярихыг хүссэхгүй байна. Харин мэддэг зүйлсээ харьцуулж бодлого болгон тавих, ашиглах чадварын тухай ярихыг хүсэж байна. Монгол ардын зүйр үг шиг "Айлаас эрэхээс авдараа уудал" гэдэгтэй тун төстэй болов уу. Хүн ер нь олон зүйлсийг мэдэх гэж ийш тийш үсдэг энэ бол сэргэлэн зан мөн гэхдээ тууштай байх ухааныг энэ тохиолдолд мартваас салбадай болоход тун ойр. Сайн эдийн засагч болох гол шалгуур нь мэддэгээ мэргэн ухаан болгож шимийг нь хүртээх бизээ. Дадлагын хугацаанд мэддэггүй зүйл үнэхээр их байгаа ч мэддэг зүйлсээ мэргэн ухаан болгох тал дээр илүү их анхаарах бодолтой байна. Гэрт минь номын шүүгээнд маш олон ном байгаа боловч түүнийгээ би уншихгүй бас цэгцтэй байлгахгүй бол тэдгээр номын хэрэг гэж юу байхав дээ ямар олон ном хурааснаараа мэргэн ухааныг олох биш. Үүнтэй утга нэг өөрийн мэддэг зүйлсээ бататгах туйлаас хэрэгтэй ажээ. Миний бодлоор далай лам ч юмуу бусад гэгээрсэн хүмүүс бүх зүйлсийн тухай мэдэх гэж шамдаагүй болов уу харин өөрийн хийж буй хүсэж буй зүйлстээ хамгийн ихээр төвөглөрч тэр л өнцгөөрөө ертөнцийг тольдож зөв учир шалтгаан, зөв учигийг олж чаддаг. Иймээс олон жижиг ууланд дээр гарахаас илүү нэг л том уулан дээр гарч орчнийг харвал жижиг уулнаас харах бүх зүйлс ,тэдгээр жижиг уулс ын орой бас дэлхий ертөнцийн нэгээхэн хэсэг бүрэн тод харагдана гэдгийг бас дахин ойлгож байна. Би ойлгож байгаа, би хүмүүжиж л байна.

Динамик өөрчлөгдөв(бүгд худлаа болов)

Судалгаа шинжилгээ ажил хийж сурч байгаа энгийн нэгэн оюутнаас эхлээд ахисан түвшинд улс орны хөгжлийн бодлого тодорхойлогч эрдэмтэн мэргэдэд ч хамгийн чухал нь тоон мэдээ түүний үнэн зөв байдал байдаг. Ер нь тоон шинжилгээ, математик загварчлалын шаардлага нь байдлыг үнэлж дүгнэхэд хялбар ойлгомжтой болгож түүнд үндэслэсэн таамаг зорилт дэвшүүлэх бодит боломжийг нээж өгдөгт оршдог. Математик тооцоолол нь Химээр ярьвал олон янзын урвал нарийн гормын дагуу явагддагтай тун төстэй юм. Нэг бодист өөрчлөлт орвол бусад бүх найрлага өөрчлөгдөж анхны зорилго маань магадгүй эсрэг болж ч болно. За хэлэх гээд байгаа санаа маань Үндэсний Статистикийн Хорооноос гаргадаг Бодит ДНБ-ны улирлын динамик(цуваа) 2010 оны 12 сарын Бюллетень-ээс эхлэн бараг 1,3 их наядаар нэмэгдлээ, за өөрчилсөн шалтгаан нь миний олж мэдсэнээр Далд эдийн засаг илэрсэн тиймээс эдийн засгаа бүтэн болгох зорилгын дор явагдсан гэх. За мэдээж засах засварлах хэрэгтэй учир нь тэдний ажил гэхдээ үүний цаана бараг улсын бодлого утгаа алдах дөхнө. Учир нь энэхүү динамик нь бүх төрлийн шийдвэр гаргалтанд ашиглах, эконометрик шинжилгээ, мөнгөний бодлогын Инфляцийн онилох бүтцийн загваруудад, хугацааны хоцрогдолоор дамжуулан эдийн засгийг удирдах бүхий л арга аргачилалуудад энэ динамик хамгийн гол үзүүлэлт билээ. Ер нь урьдын буруу динамик ашиглаж боловсруулсан бодлого хөтөлбөр зорилт, судалгаанууд юу болж таарах вэ. Хариулт бүгд худлаа. Жаахан хатуу хэлж байгаа ч үнэхээр үнэн билээ. Улсын хөгжлийн учиг тоон мэдээлэлтэй зайлшгүй холбоотой гэдэг нь энэ баримтаар тодоос тод харагдаж байна. Нөгөө талаас ҮСХ-ны гаргадаг бусад,,,,, зүйлст ч зарим нэг алдаа дутагдал илэрдэг Үүнд: Орон сууцны үнийн индексээс эхлээд Эдийн засгийн өсөлт хүртэл ордог . Энэ баримт оюутан бидний хувьд ч хамаатай. Эконометрик тоон шинжилгээг бид түгээмэл ашигладаг гэхдээ буруу ашиглах, онолын хувьд нийцгүй байх зэрэг нь эцэстээ хэцүү нөхцөл байдал үүсгэж болох нь харагдаж байна. Мэдээж оюутан хүнд алдах эрх байдаг[1] боловч жинхэнэ ажил дээр гараад алдаа гаргавал гэмт хэрэгтэн ч болох хатуу зам хүлээж байна. Би энэ нийтлэлээрээ ҮСХ-г муулах сайшаах гэсэнгүй гол нь ажил бас хариуцлага гэдэг хамгаас чухал гэдгийг сануулах гэсэн юм. Эдийн засгийг тогтвортой байлгах нь улсын статистик мэдээлэлтэй салшгүй холбоотой.

Халуурал

Утаа, Хувьцаа, Инфляци гээд эдгээрээр бид амьсгалж бас эдийн засаг халуурч байна. Ялангуяа хүмүүсийн сэтгэлгээ үнэхээр их халуурч байна. Гадуур сонсох нээ компани худалдаж авдаг бүлэг хүмүүс хүртэл үүссэн сурагтай. Ялангуяа хүмүүсийн эрэлт дээр тоглолт хийх хүсэлтэй эрүүл бус сэтгэлгээтэй хүмүүс алхам бүрд тааралдаж байгаа нь эдийн засаг халуурч байгаа нь ямар нэг судалгаагүйгээр л мэдэж болохоор байна. Манай аав ээжийн үед цэнхэр ягаан тасалбар гарч манайх л лав ор хучдаг Орос бүтээлэгээр л зарчиж байсан гэдэг. Тэр үед Өвөрхангай аймгийн нэгэн суманд мэдээ мэдээлэл энэ тэр байхгүй байсан нь эргэлзээгүй биз. Энэ лугаа түүхийг яриулсан хэсэг хүмүүс бас богино хугацаанд их ашиг олох шуналыг зорилго болгоод байна даа энэ бол мэдээж жижиг асуудал гэвч нийгэм гэдэг жижгээс том руу хурдацтай тархдаг хүмүүсийн харилцааны гол төв, хамгийн энгийн жишээ Facebook дэх Тунисын хувьсгалыг дурдаж болно. Хэрвээ энэ эрүүл биш байдал газар авах аваас Африкын орнуудын араас орох нь цаг хугацааны асуудал болно. Миний мэдэхээр үнэгүй өдрийн хоол байдаггүй гэдэг зүйр үгийг Англичууд хэлэх дуртай гэж сонссон. Өөрөөр хэлбэл хөдөлмөрлөж, хичээж байж л амжилт үр бүтээлийн эзэн болдог гэсэн үг. Тэгсэнээс биш Болдын 100 төгрөгийг Доржид 150 аар хүүлээд дотроо тэнэг Болд гэж бодож байвал энэ бол халуурч эхлэхийн нэгэн шинж мөн. Жишээ нь утаа анх жижиг хот, цөөхөн хүн, багахан гэр хороолол тэр үед хот төлөвлөлт, замын асуудал гээд бүгд жижиг асуудал Азийн Цагаан дагина байсан, за одоо буюу 5-6 жилд л Хар Хун болчлоо бүгд л эсрэгээрээ. Энэ нь шиг одоо хувьцааны хувиарлалт улс орон даяар явагдах нь энэ бодлогын цаана баялагын хувиарлалт үүгээрээ дамжуулан тэгш байдлыг тогтоох оролдлого гэвч Парето үр ашиг зах зээлийн алдаанаас болж алдагддаг гэдгийг бид бүгд мэднэ ялангуяа манайх шиг ийм улсад бол бүр ч ... Сингапур улс өнөөдөр ямар хэмжээний хөгжилтэй байгаа билээ. Энэ бол иргэний хөгжил ялангуяа иргэд хөдөлмөрлөж байж, хичээж байж би хөгжинө үүний үрээр улс хөгжинө гэдгийг хатуу ойлгосны шинж бизээ. Сүүлд нь хэлэхэд 3-н өдөр хийсэн юмандаа өнгөт хавтас хийгээд ном болгох бодолтой ухар бодолт оюутан шиг сэтгэж байвал халуурал нь солиорол болоод .... болох бизээ.

Судалгааны уралдаанд оролцоорой

За оюутны эрдэм шинжилгээний хурлууд ар араасаа зарлагддаг хаврын улирал иржээ. Миний блогоор орж бичсэн нийтлэл, мэдээлэлтэй танилцдаг андууд, дүү нар, бас агаа эгээ нарт баярладаг шүү. За судалгааны уралдаанд орох сонирхолтой басхүү санаатай байгаа хүмүүст зориулан одоогоор зарлагдаад байгаа хурлуудын талаар бичлээ. Үүнд:

[1]. Эрдмийн шувуу[ШУТИС-КТМС-н Пүрэвдавга багшийн нэрэмжит ЭШБХ ] оролцох сонирхолтой нэг нь Эндээс дэлгэрэнгүй хараарай!! Ер нь бол 3-р сарын 4нд оролцох тухайгаа 11нд материалаа хураалгах байсан санагдаж байна.

[2]. МУИС-Орхон Сургууль, Булганы Худалдаа аж үйлдвэрийн танхим хамтарсан Оюутны хурал ер нь бол 12 сараас зар нь тавигдсан гэсэн материал хурааж авах нь өнгөрсөн байх гэхдээ 99188665 утаснаас лавлахад гэмгүй биз

[3]. Санхүү Эдийн Засгийн сургуулийн оюутны болон Судлаачдын хурал 2011 оны 4 сарын 4 өөс 11 хооронд 2 үе шаттайгаар болно. Материалыг 3сарын 25ны дотор enkhtsetseg_rdp@yahoo.com хаяг руу явуулах ёстой. Дэлгэрэнгүйг Эндээс
[4].Сэрүүлэг Дээд сургууль Боломж оюутны Эрдэм шинжилгээний хурал 3-р сарын 21-25 хооронд жич: Магадлан Итгэмжлэгдсэн сургуулийн оюутны эрдэм шинжилгээний хуралд тэргүүн дэд байранд орсон илтгэлүүд оролцдог." Дэлгэрэнгүйг Эндээс
[5]. Голомт банкны нэрэмжит оюутны эрдэм шинжилгээний хурал за энэ ч 5 сар орчмын үед л болдог гэхдээ яг таг хугацааг нь мэдэхгүй байна. Дэлгэрэнгүйг Эндээс үзээрэй. Бат-Өлзий гэж хариуцсан хүн нь байдаг Утас: 311971, 311530
[6]. Монголын Залуучуудын холбооноос зохиодог "Эврика" гэж хамгийн мундаг хурал бас байдаг. Энэ талаар би нарийн сайн мэдээлэл багатай байна. Ер нь бол залуучуудын холбооноос зохиодог. Дэлгэрэнгүйг Эндээс үзээрэй
[7] Монголбанкнаас зохион байгуулдаг Макро Эдийн засаг, Төсөв Мөнгөний мэтгэлцээний тэмцээн жич: төгсөх курсынхэн оролцох боломжтой /багаар/. Өнгөрсөн өвөл анх зохиож байсан. Дэлгэрэнгүйг Эндээс үзээрэй Ер нь бол 3-4 сарын хооронд л болох болов уу
[8] За тэгээд бусад жижиг том энэ тэнд болдог хурлууд байдаг.

Энэ нийтлэлийг уншсан хүмүүс өөрийн мэдэж байгаа хурлын зараа comment байдлаар үлдээнэ гэдэгт найдаж байна. Удахгүй судалгааны ажил оруулах санаатай байна.

Эрдэм шинжилгээний хуралд оролцохоор санаа шулуудсан хүмүүст амжилт хүсье

Заавал байлгах нөөцийн хувийг 4 нэгж хувиар нэмэгдүүлэв

Монголбанкны Захирлуудын зөвлөлийн 2011 оны 2 дугаар сарын 23-ны өдрийн хурлаас бодлогын хүүг өөрчлөлгүй хэвээр хадгалан, Заавал байлгах нөөцийн хувийг 4 нэгж хувиар нэмэгдүүлэх шийдвэр гаргалаа.

Үндэсний Статистикийн хорооны мэдээгээр сүүлийн 2 сард Улаанбаатар хотын хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүний үнэ харгалзан 2.4 болон 3.1 хувиар нэмэгдэж, 2011 оны 1 дүгээр сарын байдлаар Улаанбаатар хотын инфляци жилийн 14.8 хувьд хүрээд байна.

Төсвийн тэлэх бодлого, тэр дундаа иргэдэд олгох мөнгөн тэтгэмж, уул уурхайн төслүүдийн бүтээн байгуулалтын нөлөөгөөр 2011 онд дотоод эрэлт өмнөх оноос нэмэгдэхээр байна. Мөн манай худалдааны гол түнш орон болох БНХАУ-д инфляци эрчимжиж байгаа, дэлхийн зах зээл дээр хүнс болон нефтийн бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдэж байгаа зэрэг гадаад хүчин зүйлсээс шалтгаалан инфляци өсөх эрсдэлтэй байгаа нь мөнгөний бодлогын төлөвийг чангаруулах нөхцлийг бүрдүүлж байна.

Түүнчлэн 2008-2009 оны хямралын дараагаас эхлэн дэлхий нийтээр санхүүгийн салбарын тогтвортой байдал, түүний хямралд өртөмтгий эмзэг байдлыг багасгах, гадны гэнэтийн сөрөг нөлөөлөлд цочрохгүй байх чадварыг нэмэгдүүлэх зорилгоор макро зохистой бодлогын арга хэмжээг авч байна. Монгол улс ч мөн энэ өөрчлөлттэй хөл нийлүүлэн алхах шаардлагатай болж байна.

Эдгээр нөхцөл байдалтай уялдуулан Монголбанк мөнгөний бодлогын төлөвийг чангаруулах, банкны салбарын эрсдэл сөрөх чадварыг нэмэгдүүлэх зорилгоор ийнхүү Заавал байлгах нөөцийн хэмжээг 4 нэгж хувиар нэмэгдүүлэн 9 хувьд хүргэхээр шийдвэрлэлээ.

Банкны системийн Заавал байлгах нөөцийн хувь нь 2007 оныг хүртэл 14 хувь байсан бөгөөд тухайн үеийн эдийн засгийн нөхцөл байдалтай уялдуулан 5 хувь хүртэл бууруулж байсан байна.

Энэ тухай өөрийн чадах хэмжээгээрээ анализ хийх болно

Онол ба Түүний хэрэглээ Монголд

Эртний грекчүүд тойрч сууж байгаад хэдэн өдрийн турш морь хэдэн шүдтэй болох талаар мэтгэлцдэг байжээ. Тэд морины шүдийг харахын оронд сууж байгаад үүнийг мэдчихэж болно гэж боддог байжээ. За тэгээд үлдсэнийг нь уншсан та ухаж ойлгоорой.

Судалгааны хэсгээс

Эдийн засгийг өсгөх аж үйлдвэржилтийг дэмжих тухай бид ярих хэрэгтэй гэхдээ эхлээд тогтвортой үнийн түвшин , иргэдийн бодит орлого, аж ахуй нэгж байгууллагын өсөлт дэвжилт хөрөнгө оруулалтын эрсдэлгүй орчин, иргэдийн хүлээлтийн тухай ярих нь алсаа харсан ухаалаг бодлого билээ. 2008 оны дэлхийн нийтийг хамарсан санхүү эдийн засгийн хямрал Монгол улсад маш их нөлөөлөл үзүүлж манай эдийн засагт элгээрээ мөлхөж сангийн бодлого хэрэгжих газаргүй болж үнийн түвшин асар ихээр чангарч төгрөгийн ам доллартай харьцах ханш үлэмж ихээр суларч байсан нь манай эдийн засгийн чадавхи ихээхэн сул байгаан баталгаа юм.[1]

Инфляцийн нам бага түвшин эдийн засагт ямар нөлөөлөлтэйг манай урд хөрш болох БНХАУ тод жишээгээр харуулсан бөгөөд 20 гаруй жилийн хугацаанд эдийн засгийн өндөр өсөлтийг үзүүлж дэлхийн эдийн засгийн өнгийг тодорхойлж байна. Манай орны инфляцийн түвшин түүхэн хугацаанд нилээд хэлбэлзэлтэй байсан.[2] Инфляцийн энэ их тогтворгүй байдлыг үүсгэгч гол шалтгаан нь гадаад талаасаа нефть, түүхий эдийн ханш дотоод талаасаа махны үнийн хөөрөгдөлт билээ.

Дээрхи динамикаас харахад 2001 оноос эхлээд махны үнэ нь улирлын хэлбэлзэлтэйгээгээр тогтмол өссөн бөгөөд 2010 оны 5 сард урьд байгаагүй хэмжээгээрээ огцом өсөлтийг үзүүлсэн байна. 2003-2005 оны хооронд харьцангуй тогтвортой өссөн бол 2008 болон 2010 онуудад огцом өсөлт ажиглагдаж байгаа нь инфляцийн хэмжээнд хүчтэй нөлөө үзүүлсэн байх магадлалтай. Өөрчлөлтийн динамикаас харахад улирлын нөлөө илт мэдрэгдэж байна. Ялангуяа нийлүүлэлтийн хэмжээ эрс нэмэгддэг 7-12 сарын хооронд үлэмж бууралт ажиглагддаг бол хаврын тарчиг цагт өндөр хүлээлт бүхий өсөлтийг бий болгодог нь харагдаж байна. Махнй үнэ нь харьцангуй нийлүүлэлтийн талын нөлөөлөл өндөр бөгөөд зуд, зурхантай жил маш ихээр өсдөг гэдэг нь харагдаж байна. Мах махан бүтээгдэхүүний хувьд Монголчууд бидний хувьд хамгийн чухал хүнс бөгөөд махны эрэлтийг дагаад бусад бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсөх хандлагатай байдаг ихээхэн мэдрэмж өндөртэй бараа билээ. Махны хэрэглээний хувьд зарим нэг судалгаанд[1] Улаанбаатар хотын хүн сард дундажаар 7-8 кг мах, махан бүтээгдэхүүн, Хөдөө орон нутагт 8-11 кг мах махан бүтээгдэхүүн хүнсэндээ хэрэглэдэг судалгаа гарсан байдаг .Энэ нь дэлхийд ч махны хэрэглээгээрээ дээгүүрт орох тоо баримт юм. Сүүлийн жилүүдэд төр засгаас махны нийлүүлэлтийн шокыг саармагжуулах зорилгоор нөөцийн махны хэмжээг жил дараалан нэмж байгаа боловч дорвитой үр дүнд хүрч чадахгүй байгаа нь нэгдсэн зохицуулалтыг үгүйлж буй хэрэг мөн. Нөгөөтэйгүүр дэлхийн дулааралаас хамаарсан зуд, ган гачигийн нөлөөгөөр бэлчээрийн мал аж ахуйг түшиглэдэг орны хувьд ихээхэн гарз хохиролыг амсч эргээд эдийн засагт махны үнэ өсөх суурь шалтгаан болж байгаа.

гээд нэг судалгаа хийсэн удахгүй оруулах санаа байна.

---

[1] Энэхүү судалгааны нэрийг дурьдах боломжгүй

---

[1] “Дэлхийн эдийн засгийн Монголын Эдийн засагт үзүүлэх нөлөө” бодлогын судалгааны тайлан 2-р улирал Нээлттэй нийгэм Форум, МУИС-ЭЗС Эдийн засгийн Онолын тэнхим

[2] Ц. Батсүх (2008), “Инфляцийн эсрэг макро эдийн засгийн бодлого”, Нээлттэй нийгэм форум,

Үнэ цэнэ(Жаахан омогшихуй)

Би нээх улс төр энэ тэр ярих, түүнд цагаа зарцуулахыг хүсдэггүй. Гэхдээ зарим нэг зүйлс дээр ардчилсан ёсоор бичихээс аргагүй байхын: -Нэг найзтайгаа уулзтал бидний таньдаг нэгэн хүн Франк хүнтэй гэрлэсэн гэсэн яриа дэлгэлээ. Тэр үед найз маань өөрийн мэдэлгүй ямар азтай хог вэ хэмээн уулга алдсан шүү. Ер нь яагаад Франц хүнтэй хамт амьдарсан Монгол хүн азтай байдгийн, Монгол хүнийг дэлхийн бусад улсад зорчиход тэгтлээ их шалгаж, барьцаа даалт гаргадаг+ийн, Малайз-д Монгол эх хүнийг зэрлэгээр дэлбэлж болдог+ийн, Монгол хүнийг Солонгост ажилчин хүн гэж ойлгож, тэгэж ханддаг+ийн, Улаанбаатарт амьдарч буй жирийн иргэний уушиг нүд нь яагаад буруутай байдаг+ийн. Энэ бүхний хариулт нь тун энгийн Монгол хүний үнэ цэнэ. Монгол хүн Монгол хүнээ хүлээн зөвшөөрөхгүй бол бусад үндэстэн хэзээ ч биднийг хүлээн зөвшөөрөхгүйн л асуудал. Их Хаадын үед Монгол хүний үнэ цэнэ ямар байсан бол гэдэг бас л бодууштай асуудал. Миний үзсэн Санхүүгийн менежментэд авч үзэхдээ компаний санхүүгийн менежерийн гол үүрэг нь компаний үнэ цэнийг боломжит өндөр түвшинд хүргэж, хувьцаа эзэмжигчдийн эрх ашгийг гүйцэлдүүлэхэд оршино гэж тодорхойлсон байдаг. Тэгвэл бидний сонгосон, биднээс сонгогдсон нэгнүүдийн гол үүрэг нь мөнгө тараах биш бидний үнэ цэнийг өсгөх, биднийг Монгол гэдгээрээ Улаанбаатарын нэг PUB-д хашгирах биш, Гэрээ санаад зохиолын дуу сонсоод, гадаад улсаас эх орноо санагалзан орилох биш, зүгээр л эрүүл орчинд дэлхийн аль ч улсын иргэнтэй гар бариад хамтран ажиллах эрхзүйн болон эдийн засгийн орчинг бий болгоход орших бизээ. Үнэ цэнэ-ийг цаашид дэлгэрүүлэх болно. Гэхдээ үнэ цэнэтэй амьдралыг эцсийн бүлэгтээ хэн тодорхойлох вэ гэвэл гагцхүү хүмүүн та өөрөө биз ээ. Гэртээ, сургууль ажил дээрээ, за тэгээд амьдрал дээрээ үнэ цэнэтэй байцгаая. Жаахан уужрив.

Зорилго

Саяхан нэг Орос баримтат кино үзсэн минь санаанаас ерөөсөө гарахгүй юм. Тэр кинонд 1970-аад оны үед Одоогийн ОХУ хуучнаар ЗХУ-н мөнгөн тэмдэгт рубль хуурамчаар үйлдэгдэж байгааг илрүүлж буйгаар эхэлдэг ба ЗХУ-н Тагнуулын газраас мөрдөн шалгаж 10 гаруй жилийн дараа л хэргийг илрүүлж буй тухай гардаг. Өнөөх хуурамч гээд байгаа рубль нь үнэндээ жирийн нүд, багажаар харахад жинхэнээсээ ерөөсөө ялгагдахгүй бөгөөд харин хуучирхаараа л цаас нь өөр болдогоороо ялгаатай байдаг. Тагнуулын төв газар нь тэрхүү хуурамч рублийг тусгай машинаар Америк эсвэл барууны хөрөнгөтөн орноос ЗХУ-н эсрэг хийж буй алхам хэмээн далдуур маш ихээр түгшиж байсан боловч хэргийн нууц нь зүгээр нэг тосгоны жолооч өөрийн саравчиндаа хийж байсаныг хараад үнэхээр их гайхдаг. Тэрхүү жолооч нь зохион бүтээхэд үнэн голоосоо дуртай нэгэн байсан бөгөөд хөдөө аж ахуйн машин хийгээд түүнийхээ зохиогчийн эрхийг авах гэж хотын захиргаанд хандтал цаадуул нь шоолох маягтай хүлээн авсан бөгөөд эндээс л тэрээр бүр Оросыг цочироосон рублийг хийж хүмүүст өөрийгөө харуулахыг хүссэн бөгөөд, тэрээр хуурамч рублийг хийх гэж амьдралынхаа 13 жилийн өглөөний 9 өөс оройны 23 цаг хүртэл ажиллаж хийсэн бөгөөд Өөрөө ярихдаа би хуурамч мөнгө хийгээгүй харин жинхэнийг л хийсэн хэмээн хариулсан нь тэр хүний зорилго ямар хатуу бөгөөд аугаа байсныг өөрийн эрхгүй өгүүлж байна. Хуурамч рублээрээ тэрээр хөлжих мөнгөжих тухай огтоос бодоогүй бөгөөд амьдрал нь ч дорвитой дээшлээгүй гэдэг. Тэгвэл Зорилго гэж? Өнөөдөр бидний зорилго ямар байна вэ? хийж бүтээх жинхэнэ эрмэлзлэл бүхий амьдралаар өөрийгөө цэнэглэж, хөвчилж чадаж байна уу гэдэг эргэлзээтэй байна. Сургуулиа төгсөөд ажилд орно, сайн ажиллана, дэвшинэ дарга болно ихэнхи маань ингээд л гүйцээ. За дарга болж болно яг юуны, тэр үед юуг хийж бүтээх вэ талаархи асуудалыг бодох хэрэгтэй байна. Одоо бол бид нар зүгээр л WHAT гэж байна харин хөгжил бол HOW гэж л ирнэ. Зорилго бүрэн амжилт авч ирнэ гэдэг orloo.info дээрээс нийтлэл уншиж байсан тэр лугаа хөдөлмөрлөх хэвшлийг өөртөө төлөвшүүлэх хэрэгтэй байна. Ер нь хүн 10 жилээ онц төгсөх, Их сургуулийг онц төгсөж яах юм бэ ямар хэрэгтэй юм бэ? миний бодлоор нэг л зүйлд маш их хэрэгтэй тэр бол "хөдөлмөрлөж хэвшихэд". Тэр онцийг авах гэж улайрч байх хором мөчүүдэд тэр нөхөр ядаж СУУЖ сурч байгаа нь ирээдүйд ирэх баялагын Гол үүд нь болж байгаад хэргийн учир оршино. Тэгсэнээс биш дүнгийн төлөө онц бол ямар ч утгагүй хэрэгцээгүй, цаг нөхцөөсөн асуудал.

Зорилго нь цаг хугацаатай нарийн уялдаатайгаар бий болдог хүний хамгийн эрхэм хэсэг мөн. Хугацаа өнгөрөх гэдгийг ууланд авирахтай зүйрлэвэл: Уулчин эхлээд өндөөр уулыг харж үүнд авираад төрийн далбаагаа хийсгэж, хүүдээ сүүлд бахархан ярьвал сайхнаа гэж бодно. Дараа нь ууланд авирах багаж хэрэгсэл бүх зүйлсээ бэлтгэнэ энэ бол хамгийн чухал, ганцхан алхаа ч юмуу нэг жижиг зүйлийг орхигдуулбал байдал эсрэгээр эргэх магадлал өндөр, За тэгээд ууланд авирах үед болох элдэв үзэгдэлүүд. Тухайн үзэгдэлүүдээс хамаарч ууланд гарах гарах зорилго өөрчлөгддөг. Иймээс л хугацаа уул хоёр ижил мөн чанарыг өөртөө агуулж буй мэт. Зорилгоо зөв тодорхойлж, шаардлагатай хэрэгсэлээ цуглуулж буй энэ л үе хүний амьдралын хамгийн жаргалтай үе байдаг гэж дээд үеийнхэн ярьдагийг ойлгох гээд л байх шиг. Оюутан ахуй цагийнхаа өнгөт орчлон дунд өөрийн зорилгын төлөө үнэнчээр хөдөлмөрлөнө дөө.

Далайц буюу амьдралын физик

Дадлага хийх хугацаанд мундаг ах нараас сурах юм үнэхээр их байгааг улам бүр ойлгож байна. Өнөөдөр дэлхий дахинд эсэргүүцлийн хөдөлгөөний шуурга шуурч байна. Тунис, Египт, Иран за тэгээд бас бус хэд хэдэн оронд жагсагчидийн цуглаан улам бүр гаарч байгааг бид бүхэн мэдэх билээ. Тэдгээр улсуудын ард түмэн ихээр бухимдсаны илрэл нь энэ байдлаар илэрч байгаа болов уу. Бухимдалын гол шалтгаан нь мэдээж эдийн засгийн зогсонги байдал, ядуурал, засаглалын завхайрал(муухай үг гэхдээ ингэж хэлэхээс аргагүй)-аас шууд үүдэлтэй. Цаашид дэлхийн эдийн засагт хүнсний хямрал маш ихээр нөлөөлөх болно магадгүй үймээн болно гэж томоохон эрдэмтэд, зарим улс төрийн тэргүүнүүд мэдэгдэж байна. Ер нь тэгвэл яагаад үймээн болдог вэ? -: Энэ асуултанд Лхагважав ахын хэлсэн үг л оновчтой хариулт санагдаад байгаан. Лхагважав ах хэлэхдээ Манай улс соц нийгмийн үед үнэхэрээр дэг журамтай, ёстой л бүх зүйл номоороо, соц өмчийн эс ширхэг бүрийг нүдлэн хамгаалж нүдний цөцгий мэт ......хүн бүр бага балчираасаа туйлын аж ахуйч .....буюу доор харуулсан зурагны баруун 45 за магадгүй баруун 90 болтол болтол нь татсан бололтой. Одоо бол эсрэг буюу зүүн 45 бүүр 90 хүрсэн байх шиг байна. Архидалдт, нийгмийн өвчлөл, буруу ойлгогдсон эрх чөлөө, гэмт хэрэг гээд соц үед жинхэнэ хорьж цагдаж НАХЯ-аас мөрдөж байсны эсрэг зүйлс болж байна. Өөрөөр хэлбэл хэтэрхий нэг тийшээ хэлбийвэл юм гэдэг нөгөө тийшээ эргэвэл яг эргэсэн далайцын хэмжээгээрээ байдаг гэдэг санаа юм.

Өнөөдөр манайх эдийн засгийн буруу байдал болоод байна уу улс төрийн буруу байдалд байна уу гэдгээ мэдэхээ больсон мэт. Мэдээж соц үед мэдэж байсан гэсэн санааг хэлэхгүй лдээ за энэ тухай дараагийн нэг нийтлэлээр гаргах болноо. Одоо хэлэх гэсэн санаагаа дуусгая: Нийгэм гэдэг далайцтай байдаг юм байна тэр далайц-ийн эсрэг үед нь явж байгаан байна. Хэтэрхий их хоригловол, хэтэрхий онолдох, хэтэрхий их хязгаарлалт эргээд хэтэрхий дураараа байдал хэтэрхий замбараагүйдэлийг бий болгодог ажээ. Манай Монголчуудын хошигнон ярьдгаар багшийн хүүхэд муу сурлагтан, эмчийн хүүхэд заваан захирлын хүүхэд хулгиан гэдгийг цаагуураа өгүүлсэн мэт. Энэ бол амьдралын физик ажгуу.

Акулууд VS Бушуу туулай

Их сургуульд суралцах хугацаанд сонссон хамгийн томоохон хөрөнгө оруулалтын банкууд Монгол ирсэн байхыг харсан нь манай улсын ирээдүйд ямар өндөр боломж бас эрсдэл байгааг харуулсан хэрэг боллоо. JP Morgan, Gredit Suisse, Goldman Sachs, Morgan Stanley, Deutshe bank, Barclays Capital, CITI, түүнээс гадна UBS, Standart Chartered bank, Bank of China, Jefferies and company, ING, Bank of America Merrill lynch, HSBC, Macquarie, BHP Paribas гээд үнэхээр акул бас дахин акулууд эд нартай IPO хийх тал дээр өрсөлдөнө гэдэг асар. BHP Paribas хувьд л гэхэд Bankersalmanac-аас тодруулдаг дэлхийн 100 топ банкыг миний мэдэхээр 2 жил тэргүүлж байгаа. Deutshe bank, Barclays Capital-н хувьд 5-6 байранд байнга байдаг за тэгээд JP Morgan, Morgan Stanley хөрөнгө оруулалтын банкаараа хэр хүлээн зөвшөөрөгдсөнийг дэлхий мэдэж байгаа. За тэгээд бүгд эхний 20-д байдаг банкууд даа Манай МCS группын MMC-г Гонгонк-д гаргахад JP Morgan ажилласан зэргийг харахад Монгол улсаас акулууд үнэхээр их margin хүлээж байгаа нь харагдаж байна. Мэдээж маrgin гэхдээ бид жишиг болгож цаашдын IPO хийх компаниудадаа гарын авлага болохуйцаар гүйцэтгэх нь хамгаас чухал гэдгийг санах хэрэгтэй. Монголын талаас хамгийн их ач холбогдол өгч байгаа зүйл нь хугацаа хэмээн сонссон. Яахав хугацаа богино байна гэдэг сайн хэрэг гэвч 1 жил гаруйханд багтаана гэдэг судалгаа, зах зээлийн бодит байдлыг тандах бусад ажилбаруудад арай л хурдан мэт даанч сонгуулиас өмнө найзуудад IPO хамгаас чухал болоод байх шиг байна. Бушуу туйлай борвиндоо баастай

Санхүүгийн Англи хэлний сургалт/Төлбөргүй/

АНУ-ын элчин сайдын яам болон Нацагдоржийн нэрэмжит Улаанбаатар хотын номын сангын хамтарсан гэрээний дагуу үйл ажиллагаа явуулдаг Америк Соёл Мэдээллийн Төв нь Санхүүгийн англи хэлний сургалтыг зохион байгуулах гэж байна. Тус төв нь оюутан сурагч, судлаачид болон олон нийтэд АНУ-ын талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл олж авахад дэмжлэг үзүүлэхийн сацуу Монгол ба АНУ-ын хооронд харилцан ойлголцлыг түгээн дэлгэрүүлэхэд зорилго нь оршдог.

Англи хэлний боловсролыг дээшлүүлэхэд тус төвийн ихээхэн хүчин чармайлт гаргаж ажилладаг. Үүний нэгээхэн хэлбэр нь энэхүү санхүүгийн англи хэлний сургалт бөгөөд энэ жил бүрэн хэлбэрээр анх удаа заах бөгөөд өмнөх 2 жил нь санхүүгийн эх бичвэрийн орчуулга нэртэйгээр зааж байсан.

Хичээлийг гурав дахь жилдээ Д.Төмөрбат заана.

Сургалтын онцлог нь

• Үгсийн сан, дүрэм, сонсох, яриа болон орчуулах эрдмийг АНУ-ын санхүү, эдийн засгийн шилдэг сурах бичиг, сэтгүүл, цахим хуудас болон мэдээллийн сувгаас суралцах
• Сонсох, ярих, бичих болон унших чадварыг санхүүгийн бодит жишээнээс мэдэх
• Англи хэл дээр санхүүгийн бодлого бодох
• Монгол-англи хэлний хооронд харилцан орчуулга хийх дадалд суралцах

Би энэ сургалтанд сууж байсан бөгөөд үнэхээр сайн Төмөрөө ах бол жинхэнэ хүний төлөө хүндээ та алтан боломжийг бүү алдаарай

Махны үнэ ба Мөнгөний бодлогын хүү

Миний үзсэн нэг судалгаанд 2010 оны 3 сарын байдлаар инфляцийн түвшин 8,7% байсан ба үүний 7,3% нь буюу нийт инфляцийн 83,9% нь махны үнийн өсөлтөөс хамаарсан байна байна хэмээх нэгэн өгүүлбэр нүдэнд харагдсан явдал энэхүү нийтлэлийг бичих үндэслэл болсон юм. Би энд Монголчууд 33 сая малтай 2 сая 600 мянгуулаа гэж лоозогнохгүй. Гэхдээ бидэнд нэгдсэн бодлого хэр үгүйлэгдэж байгааг л хөндөх гэсэн юм. Монгол банкны зүгээс инфляцийг нэг оронтой тоонд барих амлалтыг 2010-2011 оны мөнгөний бодлогын үндсэн чиглэлдээ тусгасан байсан. Энэхүү зорилтондоо хүрэхийн тулд хатуу мөнгөний бодлого буюу 2007 оны 7 сард зарласан бодлогын хүү буюу 7- хоногийн хугацаатай төв банкны үнэт цаасны хүү одоогийн байдлаар 11% буюу нилээдгүй өндөр байгаа билээ. Үүнийг дагаад зээлийн олигтой буурахгүй байна гэж зарим эдийн засагчид шүүмжилж байгаа нэг талаас бол үнэн боловч нөгөө талаас бодож үзүүштэй л асуудал өөрөөр хэлбэл нэрлэсэн болон бодит зээлийн хүүний асуудал босч ирэх нь тодорхой, зээл хадгаламжийн хүү бол зах зээл дээрхи үнэ гэдэг утгаараа гэсэн санаа юм. Ер нь зээлийн хүү өндөр байгаа нь банканд ч зээл авагчидад 2-ууланд нь сайн зүйл биш өндөр хүү өндөр эрсдэлийг үргэлж дагуулдаг жамтай. Өнөөдөр инфляцийн түвшин өндөр байгаатай холбоотойгоор бодлогын хүүг бууруулахгүй гэсэн асуудал байгаа энэ бол эрүүл зүйл. Гэхдээ үүнийг цааш нь жаахан ахиулан бодъё инфляцийн бараг 70-80% махны үнийн өсөлтөөр хангагдаж байна. Тэгвэл махны үнийг бодлогын хүүгийн 1-2 сарын дотор бууруулах уу???? бодох л асуудал байна. Махны үнэ өслөө+инфляци өслөө +бодлогын хүү чангарлаа === Бодит эдийн засаг??? . Мөн манай эдийн засгийг мөчлөгийн гэхээсээ улиралын нөлөөлөл ихтэй хэмээн зарим эдийн засагч нар тодорхойлсонтой би санал нийлдэг. Махны үнийн динамик ч харьцангуй улиралын нөлөөлөлтэй үнийн өсөлт нь зун, намрын цагуудад буурах ба хавар өвлийн цагуудад өндөр өсөлтүүд явагддаг. Уул нь энэ асуудалтай тэмцэх гэж нөөцийн мах гээч зүйл бий гэвч эрэлтийг хангах хэмжээнд бэлдэж чаддаггүйгээс ёстой гал дээр тос нэмсэн шиг зүйл болдогийг бид мэдэх билээ. Тэхээр мах бэлтгэлийн асуудал, мах түгээлтийн асуудал гол учир нь болоод байх шиг өөрөөр хэлбэл манайд технологийн горимыг бараг тооцохгүй байсан нь дээр. Өнөөдөр яагаад махны компаниуд махыг их хэмжээгээр бэлтгэж чадахгүй байна вэ? Мэдээж хөрөнгө мөнгөний асуудал, зээл түүний барьцаа нөгөө талаас зээлийн хэмжээ гээд олон асуудал бий. Гэхдээ хамгийн том бөгөөд микро хүчин зүйл бол малчдын MIND асар төвөгтэй. Төв газраас ирсэн махны компаниудад бол өгнө гэсэн ном бага өгвөл борлон, төлөг за тэгээд ер л өгөхгүй талдаа. За 9 сарын 1-н Зул сарын 25 гээд томоохон баярын өмнө байдгаа бариад сумын төв рүү тэнд өнөөх ченж гэх нэртэй нинжа нараас дутахгүй муу нэртэй нөхдүүдэд өгөх бөгөөд эндээс л махны үнийн хөөрөгдөлт эхлэнэ. Албан бус мэдээгээр манай махны зах зээлийн 60-70%-г ченж нар барьж байгаа гэсэн баримт ч байдаг. Энэ тохиолдолд үнэ өсөхөөс өөр ямар ч комбинаци харагдахгүй бизээ. Ченж нар бол эдийн засгийн үзэгдэл бөгөөд хорон санаат мангас биш нэгдсэн бодлого зохицуулалт байхгүй байгаа учир тэд энэ тоглоомыг зохицуулж байгаа түр зохицуулагчид гэж би боддог.
За тэгвэл арга зам тэгвэл ямар байх вэ? Хамгийн гол асуудал махны логистик болов уу. Малчдаас худалдан авагч хүртэлх дамжлагын тоог цөөрүүлэх, иргэдийн(Малчдын, худ/ав) хүлээлтийг оновчтой болгох, ган зуд байгалийн бэрхшээлийн үед ч ажиллаж чадах тийм л оновчтой сүлжээг бий болгох нь гол арга замын нэг. Гэхдээ нэг зүйлийг мартаж болохгүй малын түүхий эдийн үнэ бол махны үнийн бас томоохон шалтгаан манай түүхий эдийн үнийг урд хөршөөс тогтоох учир асуудал эргээд өөрөөр эргэх магадлалтай. Сүүлийн үед таваарын биржийн асуудал нилээдгүй яригдаж өнгөрөгч намрын чуулганаар хуулийн асуудал бараг л шийдэгдэх дөхсөн. Энэ хуулийн эрхзүйн зохицуулалт талаас нь ихээхэн анхаарч байгаа нь харагдсан. Гэхдээ нэг зүйлийг арай л орхигдуулаад байгаа нь нийлүүлэлтийн асуудал өөрөөр хэлбэл дурын Дорж гэдэг малчин тэнд яаж түүхий эдээ борлуулах вэ. 5 нэхий 3 шир байлаа түүнийгээ хотод ирээд өгөх үү? хариулт бүлэг болон хоршоод бөөнөөрөө нийлүүлж нэг нь хоёр нь удирдан борлуулах гэнэ. Манай Монголчууд бүлэг, хоршоолох нь хэр л бол Ялангуяа малчид бодох л асуудал. Махны үнээс л харахад макро эдийн засгийн нэгдсэн бодлого үгүйлэгдэж байгааг, миний ойлгож байгаагаар хамгийн эрүүл ажиллаж байгаа мөнгөний бодлогын хүүг хэр хүчгүйдэж байгааг энэхүү нийтлэлээрээ харуулахыг зорьсон бөгөөд энэ чиглэлээр нэг судалгааны ажлыг хэдэн нөхдийн хамт хийхээр шийдээд байгаа. Бэлэн болвоос working paper хэсэгт тавих болно.

Зав ихтэй

Сүүлийн үед зав ихдээд нийтлэл оруулж чадсангүй бууз идэх бэлэг авах гээд томоохон ажлуудыг дагнаж байна. Удахгүй нэг эдийн засгийн анализ юмуу сүүний тухай нэг төсөл оруулах болно.

Монголд Голланд өвчний шинж ажиглагдахгүй байна гэв үү?

Өнөөдөр сургууль дээр ОУВС-н төлөөлөгч Parmeshwar Ramlogan гуай Real Currency Appreciation Mongolia: Causes and Police Responses нэртэй илтгэл тавьлаа. Ерөнхийдөө сүүлийн үед уул уурхайн салбар эрчимтэй хөгжихийн хэрээр төсвийн орлого нэмэгдэж үйлчилж буй ханшад дарамт учруулж улмаар инфляци хөөрөгдөх боломжтой байгаа тухай ерөнхийдөө ярилаа. Энэ асуудал нилээд анхаарал татсан асуудал гэдгийг бид бүхэн сайн мэдэж байгаа. Илтгэлийн дундуур нэг зүйлийн талаар ярьсан нь ихээхэн анхаарал татлаа. Монголд Голланд өвчний шинж тэмдэг илрэхгүй байна гэсэн шүү. Энэ хүний нотолж байгаагаар Голланд өвчний нөлөөлөл нь аж үйлдвэрийн салбарт тод ажиглагдах ёстой гээд 1989-2009 оны Хөдөө аж ахуй, Үйлдвэрлэл, Тээвэр, олборлолтын салбарын ДНБ эзлэх хувиар динамикыг харахад ХАА салбар, худалдаан салбарын өсөлт буураагүй зэргийг дурьдсан нь ихээхэн сонирхолтой санагдаж байлаа. Би тэгээд бодлоо ер нь "Голланд өвчний" талаар хэр их мэддэг вэ гэдгээ бодоод гэртээ ирээд жоохон материал ухаж үзлээ үүнийгээ уншигч таньтай ч хуваалцъя гэж бодлоо. Мөнгөний бодлого талаасаа Монгол банкнаас гаргасан нэг судалгаа дээр графикаар их сайхан харуулсан байна лээ. Энд Монголоор хэл дээр байгаа хоёр судалгаа байгаа бөгөөд нэг нь Жеффри Фрэнкл/Харвардын Их сургуулийн профессор/ -н Эдийн засгийн судалгааны үндэсний товчооноос гаргасан судалгаа, Нөгөөх нь миний хувь хүний нь хувьд хүндэлж явдаг доктор Батаагийн Эрдэнэбат багшийн судалгаа байгаа. Та бүхэн дээрхи судалгаануудыг уншиж үзээд Монгол Голланд өвчиний шинж ажиглагдахгүй байна гэв үү? асуултанд өөр өөрийнхөөрөө хариулаарай.